Datagedreven, maar dan wel met beleid aub! #1

Datagedreven is hot! Datagedreven biedt geweldige kansen! Datagedreven geeft inzichten die tot nu toe onmogelijk waren! Maar er schuilt ook gevaar in datagedreven werken als je iedereen zomaar z’n gang laat gaan!

Tijdens een masterclass opleiding “Datagedreven Beleid” aan de Erasmus Academie heb ik geleerd dat het voor een organisatie bijzonder uitdagend is om goed om te gaan met datagedreven werken. In een reeks van zeven blogs wil ik mijn kijk hierop met jullie delen. In deze eerste blog sta ik stil bij technologische, ethische en beheer aspecten waarmee rekening gehouden moet worden bij het datagedreven werken.

Eerst even Datagedreven werken kaderen

Datagedreven is de Nederlandse vertaling van het Engelse Data Driven en dit beschrijven zij als “determined by or dependent on the collection or analysis of data”. Het gaat erom dat je besluiten minder op intuïtie en onderbuikgevoel maakt maar juist meer op feiten en daaruit gekregen inzichten. Het verzamelen en analyseren van data om besluiten te nemen doet de mens al millennia. In het begin was dit beperkt door de verwerkingskracht van (groepen van) individuen. Maar met de komst van de computer vorige eeuw kreeg de mens de beschikking over ongekende verwerkingskracht en kan veel meer data verzameld, geanalyseerd en verwerkt worden tot informatie. Waarom is er dan de laatste tijd hier zoveel aandacht voor?

Er zijn verschillende redenen waarom datagedreven werken nu hot is, onder andere doordat het leven zich steeds meer online afspeelt en daar gigantische hoeveelheden (big) data worden gegeneerd. Maar ook de ontwikkeling van “the Internet of Things” (IoT) maakt dat we meer datagedreven kunnen werken. In korte tijd zijn ontelbare sensoren online gekomen die allerlei meetwaarden verzamelen en doorgeven. Denk daarbij aan de opkomst van de slimme meters en andere huishoudapparaten die verbonden zijn met het wifi netwerk thuis. Bedenk vervolgens dat hetzelfde gebeurt in kantoren, fabrieken en raffinaderijen, de zorgverlening, voertuigen en de publieke infrastructuren. En dit gebeurt ook nog eens wereldwijd! IoT-sensoren genereren ongelofelijk veel data die gebruikt kunnen worden om inzicht te geven en (geautomatiseerd) besluiten te nemen. Datagedreven werken is niet meer weg te denken uit de moderne bedrijfsvoering.

De Yin en yang van de digitale technologie

Digitale technologie maakt steeds meer deel uit van de dagelijkse operatie van iedere organisatie. Het ondersteunt bij de operationele en administratieve handelingen, biedt ongekende mogelijkheden om met elkaar en de klanten en stakeholders te communiceren, geeft ons inzichten in de uitvoering van onze processen en genereert steeds meer data die gebruikt worden voor rapportages, dashboards en analyses.

Maar met die digitale technologie komen ook keerzijden en die worden steeds meer gevoeld. Met technologie kunnen wij steeds meer data verzamelen en vastleggen. Data over onze medewerkers, onze klanten, zakelijke partners, etc. Onschuldige data, maar ook in potentie minder onschuldige data als het gaat om (neuro- en biometrische) kenmerken, het gedrag, voorkeuren van individuen en bedrijven.

Een ethische vraagstuk

Wij moeten ons daarbij de vraag stellen “Wat wil de medeweker, klant, partner met betrekking tot zijn/haar data?”. Wat vinden zij belangrijk en op welke punten en onder welke voorwaarden vinden zij het goed of juist niet. Wij moeten rekening houden met en handelen naar die wensen. Hiermee voorkomen we niet alleen dat zij boos worden, het is ook strategisch van belang op het moment dat de publiek/politiek vragen gaat stellen, want dan kunnen we laten zien dat we handelen in lijn met wat de medewerkers, klanten en partners willen.

Parallel aan het benutten van de enorme voordelen die digitale technologie ons biedt, moeten we daarom vooraf vaststellen hoe we met de verkregen data om willen gaan, wat wij er wel én niet mee doen, met wie we het wel en niet delen en hoe we transparant verantwoording afleggen over onze handelingen met die data.

Zijn wij wel in control, wie zit er aan het stuur?

Wij veronderstellen heel gemakkelijk dat ‘wij’ de regie voeren over de technologieën die wij inzetten, maar is dat wel zo? Hebben wij nog altijd het overzicht over alles wat er in onze digitale technologie plaats vindt? Wat als die technologie zelflerend is? Wat doet die technologie met onze data? Kunnen wij het allemaal nog volgen? Kunnen wij er nog verantwoording over afleggen?

De steeds verdergaande inzet van digitale technologie heeft invloed op essentiële waarden die voor organisaties als speler in het publieke domein van belang zijn. Digitalisering moet daarom minder vanuit ICT worden gestuurd en meer vanuit de bedrijfswaarden. Ethiek helpt ons om bij verregaande digitalisering te sturen op onze waarden.

Take-away “Architectuur & Datagedreven werken”

Om datagedreven te kunnen werken moet de (data) architectuur nauwgezet onder de loep worden genomen. Wat zijn de gevolgen voor de data huishouding? Hoe gaan we om met de enorme hoeveelheden data die verzameld worden? Wat verstaan we eigenlijk onder Datagedreven werken? Wat doen we ermee en wat ook pertinent niet? Hoe verantwoorden we wat we met de data hebben gedaan? Of te wel, welke kaders stellen wij ons als organisatie om verantwoord Datagedreven te kunnen werken?