AI, een kans of een hype?

We kunnen geen krant, website, social medium platform openen of er wordt over AI gesproken. Het is overal om ons heen, in iedere outlook of visie van bedrijven wordt “iets met AI” vermeld. De ene na de andere software ontwikkelaar zegt AI toe te passen in hun product en er zijn miljarden investeringen in AI platformen.

En toch, AI lijkt tegelijkertijd een enorm buzz woord. Hét woord dat je minimaal één keer per dag genoemd moet hebben.

In tegenstelling tot andere hypes als de Metaverse van Facebook uit 2022 kan iedereen in 2023 al iets met AI door platformen als ChatGPT en in 2024 door toepassingen als Microsoft Copilot in hun Office pakket.

Maar wat is AI?

Dit is een interessante vraag. Omdat iedereen een graantje wil meepikken van de massale interesse in AI, wordt op veel dingen het labeltje AI geplakt.

Zijn slimme meters ook AI? Is het toepassen van filters op data of foto’s AI? Is het genereren van tekst of plaatjes door de computer AI? Of het vertalen van teksten op foto’s naar het Nederlands AI?

Niet per definitie! De voorgaande voorbeelden kunnen we al jaren. En ondanks dat het heel knap van software is dat ze dit kunnen, behoeft dit niet altijd kunstmatige intelligentie. 

De definitie van intelligentie is het vermogen van een individu om doelgericht te handelen, rationeel te denken en effectief met de omgeving om te kunnen gaan.

Het effectief met de omgeving om kunnen gaan noemen we het hebben van cognitieve functies. 

De definitie van kunstmatige intelligentie zou daarmee kunnen zijn, het vermogen van een systeem om doelgericht te handelen, rationeel te “denken” en het bezitten van een cognitief vermogen. Om dit te kunnen moet het systeem een lerend element bezitten en (een zekere mate van) autonomie hebben.

Ook het doelgerichte handelen en rationele “denken” van het systeem dient enige nuancering. Het systeem moet acteren om de beste uitkomst te bereiken of tenminste de beste te verwachten uitkomst, in de zin dat het niet de doelen van het systeem, maar onze doelen nastreeft.

Terug naar de voorbeelden, maakt een slimme meter gebruik van AI? Als de meter enkel informatie over het verbruik digitaal doorgeeft aan de leverancier niet. Maar als de meter op basis van verschillende inputs (zoals variabel uurtarief, buiten temperatuur, aanwezigheid van mensen in bepaalde ruimtes, etc.) een afweging kan maken (en dus geen voorgeschreven regel op basis van parameters) om de verwarmingskraan aan te sturen op een door het systeem afgewogen tijdstip open of dicht te zetten, dan kunnen we wel spreken van kunstmatige intelligentie (AI).

Kunnen wij iets met AI?

Iets met AI doen kunnen we allemaal, zie een ChatGPT, Copilot of tal van andere software oplossingen met een AI component. Laagdrempelig, maar met name voor het bedrijfsleven niet zonder risico’s. Denk aan bedrijfsinformatie dat op het internet terecht komt en auteursrecht. 

Een large language model (zoals ChatGPT) of Copilot gebruiken in een afgeschermde (bedrijfs)omgeving en trainen met de eigen data mitigeert deze risico’s.

Maar een groter risico voor iedereen (bedrijfsleven en privaat), een ChatGPT (of concurrent) is geen zoekmachine. Het baseert antwoorden op een statistische manier en kan vatbaar zijn voor hallucinaties. Dat is een term voor het genereren van valse informatie uit de onderliggende gegevens (data). Het niveau van vertrouwen waarmee deze hallucinaties worden gepresenteerd, kan een vals gevoel van autoriteit creëren voor onjuiste informatie.

Bijvoorbeeld, als je op basis van de data van je bedrijf een generatieve AI oplossing naar richtinggevende uitspraken laat speuren, dan zou de software een richtinggevende uitspraak suggestie kunnen genereren. Maar deze suggestie-uitspraak hoeft nog helemaal niet te zijn uitgesproken, het is enkel samengesteld op basis van soortgelijke bewoordingen in relatie tot elkaar. Als suggestie prima, maar niet toe te passen als jurisprudentie.

Denk aan de Amerikaanse rechtszaak in januari 2024 waarin een Amerikaanse advocaat fictieve citaten (gegenereerd met ChatGPT conncurrent Google Bard) in een rechtszaak gebruikte en daarvoor bestraft is.

Dit soort risico’s in acht nemende, is de potentie van AI enorm. Het automatiseren van processen heeft ons al veel gebracht, het heeft ons veel handmatig en/of repeterend werk uit handen genomen, waardoor wij beschikken over intelligente assistenten en ons kunnen richten op richting en ontwikkeling van onszelf en onze organisaties.

Met AI kan software ons ook een deel van denk- en onderzoekswerk uit handen nemen. Een bedreiging? Zeker, maar net als met het begin van de industriële revolutie, biedt het ons nog meer kansen en mogelijkheden.

En wat nu?

Er zijn vele wegen naar Rome, en dus ook voor AI is er niet één enkele richting te bepalen. Net al met alle andere overwegingen is het eerst zaak om te bepalen is het bepalen van een doel. AI gebruiken is geen doel op zich, enkel een middel.

Wat wil je bereiken, waarom wil je dat bereiken en daarna pas hoe dat te bereiken. Om vervolgens de vraag te stellen, hoe kan AI ons daarin helpen. Typische vragen om te stellen beantwoorden binnen de architectuur, het creëren van samenhang.

Als je als bedrijf (of instelling) generatieve AI wilt toepassen, zorg dan eerst dat er controle is over uw gegevensmodel en de data daarin. Combineer een zakelijk kennismodel met vooraf getrainde basismodellen. Maar werk van data-strategie en data-architectuur. Zonder deze stap is er een aanzienlijke kans op negatieve consequenties als datalekken en corrupte resultaten.

Daarnaast is het essentieel om een vangrail (zogenaamd guardrails) en een orchestratielaag te hebben. Dit voorkomt dat AI modellen onnauwkeurige informatie produceren of reacties genereren die in tegenspraak zijn met de waarden van het bedrijf. Met het gebruik van vangrails kan het systeem hallucinaties vermijden en de nauwkeurigheid verbeteren.

AI is hier om te blijven, de hype voorbij. Het is meer het gevolg van een evolutie versneld door de technische mogelijkheden van de afgelopen jaren, dan dat het een revolutie is. 

Een beetje als een onderzeese vulkaan die plots boven de waterspiegel uitkomt. 

Het biedt ons kansen als nooit te voren.