Solventa boekenblog #2: A more beautiful question

Ieder jaar organiseert Solventa het ‘boekenbal’. We lezen dan in kleine groepen een boek en delen de ervaringen met collega’s. Graag delen we onze bevindingen in de blogserie ‘Solventa boekenblog’. Het tweede boek dat we bespreken is ‘A more beautiful question’ van Warren Berger. Waar gaat het over? Wat vinden we ervan? Wat kun je er als organisatie of architect mee? David Kamp, Bas Baumann en Hermen Grievink bespreken het.

Essentie van A More Beautiful Question

De auteur Berger betoogt dat vragen stellen een kritische rol speelt bij het bedenken van originele ideeën, innovaties en doorbraken van industrieën. En toch is de cultuur binnen organisatie vaak meer om gemakkelijke in plaats van uitdagende vragen te stellen. Ook wordt het vragenstellen doorgaans als contraproductief gezien en als bedreiging voor de gevestigde orde.

Tegenwoordig is het vinden van feiten in onze digitale wereld makkelijker dan ooit tevoren. Je hoeft maar een vraag te stellen in een zoekmachine en je krijgt je informatie binnen enkele seconden voorgeschoteld. Echter, de antwoorden die je dan krijgt zijn zo goed als de vragen die je stelt.

Volgens Berger zetten mooie vragen aan tot denken, het is meer dan enkel het opdiepen van feiten waar  zoekmachines juist erg goed in zijn. Het zijn ’game-changing’ vragen die je bedrijf kunnen helpen innoveren en de concurrentie voor te blijven. Berger definieert een ‘beautiful question’ als:

“an ambitious yet actionable question that can begin to shift the way we perceive or think about something – and that might serve as a catalyst to bring about change.”

Berger onderzoekt in zijn boek de vraag “als vragen stellen een startpunt is voor innovatie, waarom omarmen organisaties dat niet? De voornaamste redenen zijn dat veel bedrijfsculturen vragen stellen ontmoedigen en dat we van jongs af aan worden geleerd om feiten tot ons te nemen in plaats van vragen te stellen.

Berger ziet dat naarmate de wereld complexer en dynamischer wordt, de waarde van vragen toeneemt, terwijl tegelijkertijd de waarde van antwoorden afneemt. De redenen hiervoor zijn:

• Feitenkennis is steeds gemakkelijker toegankelijk waardoor de meerwaarde relatief daalt;
• De hoeveelheid feitenkennis van een individu wordt relatief kleiner in verhouding tot de totale beschikbare feitenkennis;
• Waarde haal je uit wat je met die feitenkennis doet in een gegeven context.

Hoe kan vragen stellen helpen bij het innoveren? 

Soms lukt het niet om de totale context te zien, maar door een stap achteruit te nemen, nieuwsgierig te zijn, de tijd te nemen en opnieuw te observeren, kun je het grote geheel beter overzien. Door afstand te nemen en met een frisse blik zonder vooroordelen te kijken naar het vraagstuk, worden patronen en relaties zichtbaar die je nooit eerder hebt opgemerkt. Maar hoe pak je dit aan?

Berger reikt een model aan voor het stellen van mooie vragen dat gebruik maakt van drie kernvragen: “Waarom (niet)?”, “Wat als?” en “Hoe?”.  Door het volgen van dit model komen de ‘game changing’ vragen naar boven die nodig zijn voor een fundamentele verandering.

Een voorbeeld van een ’beautiful question’ is die van Jennifer Land (in 1945, toen 3 jaar oud) die op vakantie aan haar vader vroeg, waarom ze niet gelijk de foto kon bekijken maar moest wachten tot het ontwikkeld en afgedrukt was. Haar vader beantwoorde drie jaar later deze fundamentele “Waarom” vraag met de innovatie: Polaroid Instant Camera!

Hoe kunnen organisaties een vragenstellen-cultuur stimuleren?

Berger stelt dat vragen stellen begint bij de top van een organisatie. De bedrijfsleiding moet bereid zijn moeilijke, mogelijk disruptieve vragen te beantwoorden, maar ook om zelf uitdagende vervolgvragen te stellen.

Het stellen van mooie vragen helpt creativiteit en adaptief denken te stimuleren. Het effect van die vragen zoals van elkaar leren en het delen van informatie is aanstekelijk waardoor het steeds meer plaats zal vinden. Dit proces kan aangewakkerd worden door iedereen gericht training in goede vragen stellen te geven.

Verder is het belangrijk een veilige omgeving te creëren waarin iedereen iedere vraag mag stellen en waarin geen onderwerp verboden terrein is. Experimenteren moet worden aangemoedigd en falen hoort daarbij, mits je daaruit lering trekt.

Wat denken wij dat organisaties hiermee kunnen?

Bewust worden van de huidige cultuur van vragenstellen en toetsen of dit past bij de innovatie doelstellingen of ontdekken dat er in de organisatie veel potentieel goede ideeën onbenut blijven.

Zo zal bij een multinational een andere kijk op vragen stellen kunnen betekenen dat deze beter wordt in het stellen van “Waarom (niet)” vragen, waardoor waardevoller patenten ontstaan en nieuwe business initiatieven ontdekt worden. Bij een startup kan het betekenen dat mooie vragen stellen kan leiden tot disruptieve proposities. Bij individuen kunnen fantastische ideeën ontstaan waaruit een startup kan ontstaan.

Twee voorbeelden van organisaties met een cultuur van vragenstellen die Berger noemt en ons aanspreken zijn:

• Google

Medewerkers mogen 20% van hun tijd gebruiken voor projecten die buiten hun normale werkzaamheden vallen. Zo zijn de innovaties van Gmail en Google News ontstaan! Google heeft een open vragenforum waar iedereen voor uitgenodigd wordt om vragen aan de top te stellen. Verder is de Google universiteit een platform om ‘gast-lezingen’ te geven, waar iedereen naartoe kan gaan. Een nadeel van de vragencultuur bij Google is dat het soms onaardig kan zijn, bijvoorbeeld doordat vragen aanvallend en persoonlijk kunnen zijn.

• Gore

Dit bedrijf is een niet-hiërarchische netwerkorganisatie met 10.000 medewerkers, waarbij er geen managers zijn. Iedereen mag hier 10% van hun tijd aan projecten spenderen en de organisatie heeft ruim 3400 unieke uitvindingen gedaan. Bij Gore wordt iedereen getraind om een goede vragensteller te zijn en  inmiddels zit het vragenstellen in hun cultuur verweven.

Wat denken wij dat je als architect hiermee kunt?

Ook als architect is het goed om een mindset te hebben van vragen willen stellen om achter de essentie te komen. Bestaande architectuurkennis en -patronen ter discussie durven stellen en niet klakkeloos kiezen voor de uitgesleten ‘architectuurpaden’.

Voor onze professie van architecten betekent een cultuur van vragen stellen dat we:

• mooie vragen aan de organisatie kunnen stellen over zingeving en essentie waardoor we meer duidelijkheid krijgen over doelen en strategie;
• met het zoeken naar de vraag achter de vraag ontdekken wat de organisatie werkelijk nodig heeft;
• door mooie vragen aan de organisatie te stellen de manier van denken binnen de organisatie kunnen synchroniseren. We merken dat de verbinding tussen architect en stakeholders daarmee versterkt wordt.

Een voorbeeld hiervan is de discussie bij een klant over het architectuurpatroon om websites, ‘mijn’-omgeving en mobiele apps zoveel mogelijk los te koppelen van de achterliggende systemen. Uiteraard zijn er goede argumenten om voor dat architectuurpatroon te kiezen. Toch heeft de architect de ‘Waarom (niet)’ vraag gesteld en daarmee getoetst of deze argumenten in de huidige situatie nog steeds doorslaggevend zijn. Hieruit zijn verassende antwoorden en vernieuwende inzichten gekomen die meer passen bij de gewijzigde strategie van de organisatie.

Wat zijn jouw ervaringen met ‘vragen stellen’ en cultuur?

Deel je ervaring van hoe het in jouw organisatie gesteld is met de cultuur van vragen stellen en hoe je daar als architect mee omgaat.

Tot slot nog een mooie anekdote over ‘vragen stellen’:

“Einstein sprak eens over het zoeken naar een speld in de hooiberg – en dat de meeste mensen stoppen zodra ze het hebben gevonden. Het geheim zei hij, is om te blijven zoeken en op jacht te gaan naar een nóg betere naald.”