Architectuur /   |   19 december 2018

De architect tussen orde en chaos

Benjamin Makkes van der Deijl

Kortgeleden las ik in de krant een column over iemand die werd omschreven als “de meest aanbeden én meest gehate internet-intellectueel van onze tijd”. Jordan Peterson dus. Ik heb iemand Petersons meest recente boek cadeau gedaan en een aantal filmpjes van hem bekeken. Wat mij naast zijn rotsvaste zelfvertrouwen tot nu toe het meest intrigeerde, is zijn metafoor van orde en chaos die een kernthema uit zijn werk vormt, maar bovendien een interessant licht schijnt op de praktijk van de architect.

De metafoor van orde en chaos

Orde is het deel van de werkelijkheid waar wat je doet het resultaat oplevert dat je wilde bereiken. Waar je op bekend terrein bent en de dingen zich voorspelbaar gedragen. Maar buiten, achter het hek, is natuurlijk het donkere bos waar je kunt verdwalen en waar de dingen zich onvoorspelbaar gedragen. Dit deel van de werkelijkheid waar wat je doet meestal niet het gewenste resultaat oplevert, is het domein van de Chaos.

Hoe werkelijk deze domeinen zijn, wordt volgens Peterson aangetoond door de evolutie van de hersenen, die heeft geleid tot een linker hemisfeer voor orde en een rechter hemisfeer voor chaos.

De praktijk van de architect

Peterson stelt dat elk levend organisme met één been in orde en met één been in chaos staat (hebben we daarom ook twee benen gekregen?). Hierbij kun je ‘organisme’ breed opvatten: ook de organisaties die wij helpen met hun transities staan in beide domeinen. Ze kennen een veilig vandaag en een onzekere toekomst, deftige principes en rommelige uitzonderingen, keurige organogrammen en onderbuiken van medewerkers, ideale informatiemodellen in Archimate 3.0 en burgers zonder BSN, et cetera.
Dit betekent voor architecten dat we niet alleen de linker maar ook de rechter hemisfeer moeten zijn voor een organisatie. Van ons wordt in beginsel verwacht dat we inzicht geven in samenhang en zo de organisatie helpen goede keuzes te maken. Oftewel: dat we orde scheppen. Maar onze modellen en adviezen moeten wel meebewegen met de onvoorspelbare krachten binnen en buiten de organisatie, krachten waar we ons bewust van moeten zijn en die we moeten onderzoeken. Als we dat nalaten kan de organisatie verstarren, vervreemden en uiteindelijk de levensvatbaarheid verliezen. Zoals Peterson zegt: we moeten de orde continu toetsen aan de chaos.

Een architect kent het terrein op zijn duimpje, zorgt dat het hek erom niet te hoog is en is niet bang het te openen om nieuwe paden vinden in het donkere bos.

Bespreek de mogelijkheden
3