Zingeving op domeinniveau: heeft dat zin?

“Waarom is het nuttig tijd en geld te besteden aan de zingeving op domeinniveau? Wat gaat er mogelijk mis als je dat niet doet?”

Dit is één van de vragen die me werd gesteld tijdens het GEA-webinar ‘Zingeving: fundament van samenhang’. Daarin laat ik zien op welke manier je in een workshop de zingeving voor een domein kunt achterhalen. De vraag of dat nuttig is, is terecht. Want het goed neerzetten van de zingeving is geen eenvoudige opgave en dan wil je wel dat het meerwaarde heeft.

Tijdens het webinar heb ik de vraag kort beantwoord. In deze blog de uitgebreide(re) variant, nu ik er ook wat langer over heb kunnen nadenken.

Weten waar je heen wilt

In het webinar heb ik stilgestaan bij het belang van zingeving. Een goed geformuleerde missie en visie, de daarbij behorende kernwaarden, de belangrijkste doelen en een strategie voor de komende jaren zijn onmisbaar. Als je niet weet waar je heen wilt, weet je ook niet op welke manier je een organisatie moet inrichten. Juist de verbinding tussen de vormgeving van een organisatie en de zingeving die daaraan ten grondslag ligt is cruciaal en maakt het kenmerkende onderscheid tussen organisaties. Maar dit antwoord is wat te makkelijk. De vraag refereerde specifiek naar zingeving op domeinniveau.

Zingeving op verschillende niveaus

De meeste organisaties, zeker de wat grotere, hebben op het hoogste niveau (dat van de gehele enterprise) hun zingeving doorgaans wel verwoord. Kijk in het jaarverslag, strategische plannen of op hun website en meestal vind je daar de zingeving.

Omdat de richtinggevende kaders op enterpriseniveau vaak te globaal zijn om veranderingen te sturen (bijvoorbeeld in projecten en programma’s), kennen veel organisaties daarnaast het niveau van de domeinarchitectuur. Daar vindt verdieping plaats van de enterprisearchitectuur op een specifiek onderkend domein. Dit kunnen bedrijfsdomeinen zijn (bijvoorbeeld bij een gemeente ‘openbare orde en veiligheid’, ‘sociaal’ en ‘ruimte’) of meer themagerichte domeinen, zoals domeinen in de informatievoorziening (denk aan integratie, security, data, technische infrastructuur).

En waar we het op enterpriseniveau logisch vinden om de zingeving als vertrekpunt te nemen, zie ik het in de praktijk veel minder toegepast worden op domeinniveau. Misschien omdat we de domeinen ‘te klein’ vinden om het over zingeving te hebben of omdat we bij domeinen sneller denken aan en bezig gaan met inrichten.

Hoe dan ook: mijn stelling is dat het ook bij domeinen belangrijk is om stil te staan bij zingeving.

Redenen om er tijd en geld in te steken

Waarom is dat dan zo belangrijk? Ik zie een aantal redenen.

De eerste reden is dat het je de mogelijkheid biedt om de bijdrage die het domein levert aan de hogerliggende zingeving concreet te maken. De ambities van het domein moeten in lijn zijn met die van de enterprise. Niet te hoog, niet te laag en inhoudelijk in elkaars verlengde.

Als je die verbinding eenmaal hebt gelegd, dan kun je – en dat is de tweede reden – veel sneller de implicaties inschatten op het moment dat de zingeving op enterpriseniveau wijzigt. Dat gebeurt misschien niet heel vaak, maar de gevolgen zijn doorgaans groot.

De derde reden is dat het mogelijk wordt om de zingevingen van verschillende domeinen met elkaar te verbinden. Domeinen kunnen, zonder zich daarvan bewust te zijn, elkaar in de weg zitten als hun zingeving niet goed aansluit. Als bijvoorbeeld het commerciële domein maatwerk als strategie heeft en het operationele domein juist stuurt op standaardisatie van producten, dan kan dat behoorlijk contraproductief werken voor het behalen van de doelen van de enterprise.

Kortom: samenhang tussen zingeving op verschillende niveaus is een randvoorwaarde voor een succesvolle inrichting van je organisatie. De tijd en het geld meer dan waard.