Standaard, tenzij… een worsteling van veel gemeenten
In iedere architectuuruitwerking komt wel een principe voor waarmee aangegeven wordt dat de organisatie een voorkeur heeft voor standaard ‘off the shelf’ oplossingen voor de ondersteuning van haar bedrijfsprocessen. We standaardiseren maximaal, hergebruik voor kopen voor maken, standaard tenzij… zomaar een aantal varianten van deze in de NORA opgenomen bindende architectuurafspraak “Standaardiseer waar mogelijk”. En toch blijkt het in de praktijk lastig om hier aan te voldoen.
Wederzijds versterkend effect
Organisaties die van oudsher gewend zijn aan maatwerk oplossingen, en die de capaciteit in huis hebben om dit te realiseren en onderhouden, hebben meer ruimte om vrijheid in beleid en procesinrichting te ondersteunen omdat maatwerk weinig beperkingen oplegt. Andersom geldt ook dat organisaties die veel beleidsvrijheid en specifieke procesinrichting toestaan zorgen voor een toenemende vraag aan de IV-organisatie naar maatwerk. Het heeft een wederzijds versterkend effect wat moeilijk te doorbreken is.
Procesharmonisatie maakt standaardisatie mogelijk
Het maken van een omslag van maatwerk naar (meer) standaard is een lastig vraagstuk, en vraagt veel meer dan alleen een aanpak vanuit informatievoorziening. Het echt voldoen aan het architectuurprincipe heeft een behoorlijke impact op de bedrijfsvoering in de diverse domeinen van de gemeente. Om goed met standaardoplossingen te kunnen werken moet je soms accepteren dat bedrijfsprocessen aangepast moeten worden aan de functionele mogelijkheden van een applicatie. Zonder meer uniformering in de gemeentelijke processen zal het principe ‘Standaard tenzij’ een worsteling blijven op het niveau van de informatie-architectuur.
Om de stap naar meer standaard oplossingen te kunnen maken, moeten business en IV hierin hand in hand gaan. Aan beide kanten moet de overtuiging bestaan dat dit principe voor de organisatie als geheel ook echt toegevoegde waarde heeft. Een benadering vanuit alleen IV-perspectief is gedoemd te mislukken en kan op veel weerstand rekenen. De business architect kan een belangrijke rol vervullen om dit in goede samenhang uit te werken en de diverse stakeholders hierin mee te nemen.
Een aantal recente ontwikkelingen laat zien dat procesharmonisatie mogelijk is. Een mooi voorbeeld, waar ook Solventa een belangrijke bijdrage aan heeft mogen leveren, is het initiatief van de Landelijke Lokale Belastingprocessen (LLBP). Ook binnen het sociale domein worden op dit gebied belangrijke stappen gezet met de Gemeentelijke Basisprocessen Inkomen (GBI), een initiatief dat inmiddels een plekje heeft gekregen binnen het Common Ground programma.
Common Ground, aanjager van standaardisatie
Wat mij betreft zou er best wat meer geïnvesteerd mogen worden in het standaardiseren van processen binnen de gemeenten. Naast GBI zie je in het huidige Common Ground portfolio eigenlijk geen andere initiatieven op dit gebied.
Met de krimpende budgetten (ravijnjaar 2026) wordt het steeds belangrijker om de ICT van de gemeente efficiënter in te richten. Focus op standaardisatie is daarvoor een cruciale succesfactor.