De voor de Enterprise architectuurfunctie benodigde middelen 

Inleiding

In mijn blog van januari 2025 ben ik ingegaan op de besturing van de enterprise architectuurfunctie (EA-functie) [1]. In mijn blog van februari 2025 ging ik dieper in op het aspect ‘de EA-mensen’ en wel de mensen in én in relatie tot de EA-functie [2]. In deze blog ga ik nader in op de voor de enterprise architectuurfunctie benodigde middelen. Dit betreft één van de zeven aspecten die naar mijn mening nodig zijn om de enterprise architectuurfunctie (EA-functie) effectief te laten functioneren. Zie Figuur 1 en de toelichting onder ‘Aspecten van de EA-functie’. 

Aspecten van de EA-functie

De EA-functie bestaat uit de volgende inhoud te geven en uit te voeren aspecten [4, 5, 6, 6] (zie Figuur 1):

1. Een gedragen EA-visie waarin duidelijk is gemaakt waarom deze functie bestaat c.q. nodig is, en een concretisering van de te leveren bijdragen aan de organisatie en de wijze waarop.
2. EA-processen bestaande uit de uit te voeren activiteiten om al hetgeen verwoord in de EA-visie te kunnen waarmaken.
3. De EA-producten resulterende uit de EA-processen waarmee het waarmaken van de beloften uit EA-visie geconcretiseerd worden.
4. De EA-mensen (enterprise architecten) die de EA-processen uitvoeren en de EA-producten gestalte geven.
5. De EA-middelen bestaande uit de nodige budgetten en overige nodige hulpmiddelen als EA-tools e.d.
6. De EA-besturing om alle EA-zaken in goede banen te leiden. Anders gezegd de PCA van de PDCA besturingscyclus [7].
7. De EA-methode die ten behoeve van alle onder de punt 1 tot en met 6 genoemde zaken richtinggevende kaders bevat.

Financiële- en andere middelen voor de EA-functie

Zonder gedeelde en gedragen visie, een uitwerking naar processen en producten, de beschikking over mensen met de juiste competenties, de allocatie van de nodige financiële middelen, hulpmiddelen én besturing, kan de enterprisearchitectuurfunctie geen gestalte krijgen. Net zoals bij een marketingfunctie, een financiële functie of andere functies zullen de financiële- en andere middelen voor de enterprisearchitectuurfunctie respectievelijk moeten worden begroot en beschikbaar worden gesteld. Zie Figuur 2.

Financiële middelen

De voor de EA-functie benodigde financiële middelen bestaan over het algemeen uit:

• de nodige remuneratiekosten (salarissen, bonussen, aandelenopties, pensioenbijdragen en andere secundaire arbeidsvoorwaarden) voor de in de EA-functie werkende personen.
• de financieel uitgedrukte tijd van andere functionarissen die betrokken zijn in de EA-processen: 
  • CxO-leden en vergelijkbare functies bij de Overheid, 
  • andere stakeholders, 
  • bestuurders van belangrijke bestuurlijke invalshoeken (perspectiefeigenaren)
  • vraagstukeigenaren, workshopfacilitators, etc.
• aanschaf- en beheerkosten voor (geautomatiseerde) EA-tools en andere voor de EA-functie te gebruiken tools.

Hulpmiddelen die de enterprisearchitectuurfunctie ondersteunen

De voor de EA-functie benodigde hulpmiddelen kunnen bestaan uit:

• Templates voor:
  • de opzet van de elementen op zin-en vormgevingsniveau (templates voor kernwaarden, principes, doelen, doelstellingen, etc.) 
  • de opzet van de samenhang tussen deze elementen op zin- en vormgevingsniveau:
    • Binnen de organisatiegrenzen op: enterprise niveau, via recursie voor bestuurlijke verticale gelaagdheid en via projectie voor horizontale bestuurlijke gelaagdheid
    • Over de organisatiegrenzen heen: via multilaterale toepassing
  • matrices voor onderzoek van de mate (kwantificering) van samenhang tussen deze elementen
  • de opzet en uitvoering van een samenhang verbeterplan (SVP)
  • de uitvoering van vraagstukanalyses en de uitvoering van EA-workshops
  • de ontwikkeling van integrale oplossingscontouren en realisatieplannen
  • etc,
• Digitale formulieren: ter ondersteuning van EA-processen
• Referentie-architecturen, bijvoorbeeld: NORA-wiki (overheid), GEMMA Online wiki (gemeenten), BIAN 12.0 (banken), ZiRA 1.4 (ziekenhuizen) en Panorama360 8.0 (verzekeringen).
• Architectuurmethoden: GEA^®­, DYA^©, TOGAF^© 10^e editie, BIZBOK^© Guide, et cetera
• Architectuurtalen: zoals ArchiMate 3.2^®
• Architectuurtools: GEArch AI (Solventa), BizzDesign Enterprise Studio, MAVIM, Archi 5.5, Enterprisearchitect 17.0 (Sparx Systems), et cetera. 
• Voor/door de EA-functie te gebruiken AI-tools: 
  • Generiek: ChatGPT 4.5, Microsoft 365 Copilot, Claude 3.7 Sonnet, Grok 3, Gemini 2.0 Flash, DeepSeek-V3-0324, et cetera.
  • Specifiek: Perplexity versie 2.42.0, Gamma app, Ideogram versie 3.0, Napkin AI, NotebookLM Plus, et cetera.
  • Maatwerk: Zapier. 
• Metamodellen: de metamodellen van GEA van zin – en vormgeving, GEA-processen en producten. 
• Assessmentmethoden: 
  • het GEA-assessment om het volwassenheidsniveau van de enterprisearchitectuurfunctie vast te stellen en in lijn met het volwassenheidsniveau van een organisatie te brengen.
  • De GEA Enterprise Coherence Index (EC-Index) om de kwantificering van samenhang van een organisatie of delen daarvan te berekenen, te analyseren en te verbeteren.
  • De Dya architectuurvolwassenheidsscan
• Business analysis methoden: zoals MetaPlan, Stakeholder analysis, Mindmapping (X-mind en MindManager), SWOT-analysis, SIPOC (Lean Six Sigma), DFD en BPMN 2.0.2
• Use cases: ter ondersteuning van de bepaling van de requirements van het gedrag van een systeem
• Business Case Modellen zoals de M-Index, Budgetteringsmodellen, et cetera

Tot slot 

De mate van inzet van financiële- en andere hulpmiddelen voor de EA-functie zal vanzelfsprekend altijd situationeel zijn. Ook of aan de EA-functie in de praktijk een organisatorische eenheid gealloceerd wordt. Als dit laatste niet het geval is dan zie ik persoonlijk de EA-functie het liefst ondergebracht bij een afdeling Strategie en Analyse.

Met bovenstaande opsommingen pretendeer ik niet uitputtend c.q. volledig te zijn. Voor op- en aanmerkingen houd ik mij van harte aanbevolen.

Referenties:

1. Besturing van de enterprise architectuur functie. Hoe doe je dat? Besturen van de enterprise architectuurfunctie. Hoe doe je dat? – Solventa

2. De mensen in en in relatie tot de enterprise architectuurfunctie. De mensen in en in relatie tot de Enterprise architectuurfunctie – Solventa

3. Stovers, R., Ruijter, J.D., Wagter, R.: GEA Enterprise Architecture in de praktijk: Betere prestaties door sturen op samenhang. Uitgeverij Dialoog, Zaltbommel, Nederland (2019)

4. Stovers, R., Ruijter, J.D., Wagter, R.: GEA Enterprise Architecture in Practice: Better Performance by Managing Coherence. Dialoog, Zaltbommel, the Netherlands (2021)

5. Wagter, R.: Enterprise Coherence Governance. Ph.D. thesis, Radboud University, Nijmegen, the Netherlands (2013)

6. Proper, H.A., Wagter, R., Bekel, J.: Enterprise coherence with GEA- A 15 year co-evolution of practice and theory. In: Serral, E., Stirna, J., Ralyté, J., Grabis, J. (eds.) The Practice of Enterprise Modeling- 14th IFIP WG 8.1 Working Conference, PoEM 2021, Riga, Latvia, November 24–26, 2021, Proceedings, Lecture Notes in Business Information Processing, vol. 432, pp. 3–18. Springer (2021). https://doi.org/10.1007/978-3-030-91279-6_1

7. Deming, W.E.: http://nl.wikipedia.org/wiki/Kwaliteitscirkel_van_Deming, last visited January 10, 2025