Flexibilisering van het hoger onderwijs: het belang van samenhang en kaders bij het ontwerpen
Ellen Bax
In de strategische agenda voor hoger onderwijs stelt het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) dat meer flexibiliteit nodig is om in te spelen op de diverse behoeften van studenten en op een arbeidsmarkt die volop verandert door digitalisering, globalisering en vergrijzing (bron: ministerie OCW, 2019).
Hoger onderwijsinstellingen zien zich dus geconfronteerd met een stevige uitdaging: hoe bied je studenten en werkenden onderwijs dat aansluit op hun persoonlijke leerbehoeften en dat optimaal voorziet in de wensen van een veranderende arbeidsmarkt?
Wat houdt flexibilisering in het hoger onderwijs in?
Flexibel onderwijs betekent dat onderwijs zich aanpast aan de wensen en omstandigheden van studenten. Denk aan gepersonaliseerd leren, technologische hulpmiddelen en innovatieve didactische vormen, zodat iedere student op zijn of haar eigen tempo en niveau kan leren.
Het uiteindelijke doel? Een dynamische leeromgeving creëren die studenten in staat stelt maximaal te presteren en die tegelijkertijd inspeelt op de vraag van de arbeidsmarkt.
Daarnaast helpt flexibilisering bij het toegankelijk maken van onderwijs voor meerdere doelgroepen, zoals werkende professionals die zich willen omscholen of bijscholen. Zo ontstaat er een cultuur van een leven lang leren, waarin iedereen in staat is zich voortdurend te ontwikkelen.
Samenhang en integraliteit zijn de sleutels bij het ontwerpen van schaalbaar flexibel onderwijs
De implementatie van flexibel onderwijs start bij het opstellen van hogeschool breed beleid voor het ontwerpen van flexibel onderwijs.
Hogescholen die kiezen voor een integrale aanpak passen beleid en kaders – die gelden voor de gehele instelling – toe bij het ontwerpen van flexibel onderwijs. Hiermee borgen de instellingen dat het onderwijs blijvend aansluit op de behoeften van studenten en de maatschappij. Daarnaast helpt een integrale ontwerp aanpak om het aanbod van reguliere opleidingen, leven lang ontwikkelen en korte programma’s met elkaar te verbinden. Ook verbindt de aanpak het ontwerpen van onderwijs met onderwijslogistiek.
Professor Saskia Brand-Gruwel introduceert in haar inauguratie rede* een model dat ontwerpers en architecten helpt om op meerdere niveaus en verschillende dimensies keuzes te maken bij het ontwerpen van flexibel onderwijs. Elk hoger niveau vormt het kader voor het niveau eronder. Zo kadert het portfolio-ontwerp het curriculum-ontwerp en geeft het curriculum-ontwerp kader voor het ontwerpen van onderwijseenheden. Binnen elk niveau gelden de aspecten inhoud, didactiek, tijd en plaats.
Voor een onderwijsinstelling is het essentieel om op de genoemde niveaus en dimensies na te denken over flexibilisering.
Dit is de essentie van hoe architectuur werkt. Kaders stellen vanuit een duidelijke samenhang. Ik pleit ervoor dat onderwijsarchitecten deze niveaus en aspecten gebruiken als gesprekskader met hun stakeholders binnen een onderwijsinstelling.
Voor architecten ligt hier een duidelijke taak: schets een kader dat ruimte geeft aan vernieuwing en houvast biedt voor de organisatie. Zo draagt architectuur haar steentje bij en maken architecten van flexibilisering geen loze term, maar een krachtige motor voor het hoger onderwijs dat klaar is voor de toekomst.
In deze blogreeks laat ik zien hoe architectuur kan bijdragen aan de flexibilisering van het hoger onderwijs. In mijn volgende blog neem ik je mee in de impact van plannen en roosteren.
Ik nodig je van harte uit om mee te lezen, mee te denken en je ervaringen te delen.
Samen kunnen we de toekomst van het hoger onderwijs vormgeven.
Bron: Professor Saskia Brand-Gruwel. Voorbij keuzestress: een hanteerbaar ontwerpperspectief op flexibel onderwijs. Inaugurale rede, uitgesproken op 21 maart 2024, ter aanvaarding van het hoogleraarschap op de door Zuyd Hogeschool ingestelde bijzondere leerstoel ‘Design of personalized learning arrangements’ bij Maastricht University
